یک دیگ بخار دارای تجهیزات و لوازم کنترلی مختلفی می باشد. مجهز بودن دیگ بخار به این تجهیزات و عملکرد صحیح آن ها، موجب کارکرد صحیح و ایمن دیگ بخار می گردد. وجود بسیاری از این تجهیزات ضروری بوده و در استاندارد ذکر گردیده است. در این مقاله می کوشیم با عملکرد هریک از این تجهیزات آشنا شویم. آشنایی با این تجهیزات چه پیش از خرید بویلر (جهت انتخاب صحیح تجهیزات) و چه بعد از خرید و راه اندازی بویلر (جهت بهره برداری و نگهداری مناسب) ضروری می باشد.
اجزا و تجهیزات جانبی دیگ بخار
جهت استفاده صحیح و ایمن از دیگ بخار، آشنایی با اجزا و تجهیزات مختلف دیگ و همچنین عملکرد و کارایی هر یک ضروری است. در ادامه به معرفی و آشنایی با عملکرد برخی از تجهیزات اصلی دیگ بخار خواهیم پرداخت:
مشعل
مشعل دیگ بخار، یکی از اجزاء اصلی ولی جدا از دیگ بخار بوده که پس از ساخت دیگ بخار بر روی آن نصب می گردد. عملکرد اصلی مشعل تبدیل سوخت به انرژی حرارتی می باشد. دیگ های بخار می تواند با مشعل با سوخت های مختلف کار کند. مهمترین سوخت های مصرفی در دیگ ها گاز ، گازوئیل و مازوت می باشد. بنابراین امکان انتخاب دیگ با مشعل گاز سوز، گازوئیل سوز، دوگانه سوزِ گاز و گازوئیل و سه گانه سوزِ گاز و گازوئیل و مازوت فراهم می باشد.
مشعل دیگ بخار انواع مختلفی دارد و مانند: مشعل های گازسوز. مشعل گازسوز
مشعلهای گازسوز برای ایجاد احتراق نیاز به اتمیزه کردن سوخت ندارند و ورود گاز با فشار مناسب و هوای کافی و ایجاد جرقه به تشکیل شعله خواهد انجامید. مشعلهای گازسوز در ایران با گاز طبیعی کار میکنند. مشعلهای گازسوز به دو گروه اصلی مشعل های گازسوز یک مرحله ای و مشعل های گازسوز دو مرحلهای طبقهبندی میشوند.
پمپ
وظیفه پمپ در دیگ بخار تامین و تزریق آب مورد نیاز به دیگ می باشد. پمپ باید بتواند مقدار آبی که در دیگ به بخار تبدیل می گردد را جبران نموده و از کاهش سطح آب دیگ جلوگیری نماید. پمپ تغذیه دیگهای بخار معمولاً از نوع طبقاتی و استنلس استیل می باشد.
نصب یک صافی در مسیر ورودی به پمپ جهت جلوگیری از ورود هرگونه ذرات خارجی موجود در آب به پمپ ضروری است. همچنین بعد از پمپ نیاز به یک شیر یکطرفه بوده تا از برگشت بخار از دیگ به پمپ و آسیب رساندن به پمپ جلوگیری نماید.(شیر یکطرفه بعد از پمپ در کارخانه نصب گردیده است.) لازم است از کارکردن پمپ بدون آب جلوگیری نمایید.
شیر تغذیه
شیر تغذیه بعد از پمپ و قبل از دیگ نصب می گردد. این شیر دارای یک عدد یکطرفه (Check Valve) بوده و از برگشت آب یا بخار به داخل پمپ جلوگیری می نماید. (به دلیل اطمینان بیشتر، در دیگ های بخار تولیدی گروه صنعتی انصار معمولاً یک عدد شیر یکطرفه بین فلنجی استنلس استیل اضافی نیز قبل از شیر تغذیه نصب می گردد.) این شیر باید دائما در حالت کاملاً باز بوده تا آب به راحتی وارد دیگ گردد. بعد از آبگیری و قطع پمپ نیز شیر یکطرفه از برگشت آب یا بخار به پمپ جلوگیری مینماید.
اپراتور باید با کنترل حرارت لوله ارتباطی بین شیر تغذیه و پمپ از عدم برگشت آب و بخار به پمپ مطمئن گردد. این کار بلافاصله بعد از خاموش شدن پمپ باید صورت گیرد. در صورت برگشت آب و بخار به داخل پمپ سریعاً بایستی شیر تغذیه را بسته و از ورود آب و بخار به پمپ جلوگیری به عمل آید. سپس پیچ های قسمت یکطرفه را باز نموده و شیر یکطرفه را از هرگونه جرم یا رسوب که مانع عملکرد صحیح شیر گردیده است پاک نموده و مطمئن شوید سطوح آب بندی خراش یا خوردگی نداشته باشند.
اگر سطح آب در مخزن تغذیه یا دی اریتور بالاتر از سطح آب دیگ است هنگام خاموش بودن و عدم وجود فشار در دیگ، شیر تغذیه را ببندید تا آب از مخزن به دیگ وارد نشده و لبریز نگردد.
نشان دهنده سطح (آبنما)
نشان دهنده سطح (Level Indicator) یا آبنما وظیفه نمایش سطح آب درون دیگ را به عهده دارد. متناسب با ظرفیت دیگ و مطابق استاندارد تعداد آبنما های دیگ یک یا دو عدد خواهد بود. نشان دهنده های سطح آب به دو صورت مغناطیسی و یا شیشه ای تولید شده که استفاده از هر یک مزایا و معایب خود را دارا می باشد.
از آنجا که مشاهده سطح آب توسط اپراتور از اهمیت ویژه ای برخودار است لازم است همواره شیشه محافظ و لوله شیشه ای آبنما تمیز نگه داشته شود. جهت اطمینان از عملکرد صحیح و تمیز نمودن محفظه آبنما لازم است به صورت دوره ای شیر تخلیه زیر آب نما باز شده تا محفظه از رسوبات پاک گردد.
نشان دهنده سطح یا آبنما به دو صورت میباشد:
شیرآبنما شیشه ای (برنجی)
لول گیج مغناطیسی
کنترل کننده سطح
کنترل کننده سطح یا لِوِل کنترل (Level Control) وظیفه کنترل سطح آب درون دیگ را به عهده دارد. متناسب با ظرفیت دیگ و مطابق استاندارد تعداد کنترل کننده های سطح دیگ یک یا دو عدد خواهد بود. این کنترل کننده ها به گونه ای طراحی شده اند که کلیه کنترل های لازم برای خاموش و روشن کردن پمپ تغذیه، روشن و خاموش کردن مشعل و اخطار سطح پایین آب ( متناسب با سطح آب درون دیگ) را به طور اتوماتیک انجام دهد.
هنگامی که در اثر تبدیل آب به بخار، سطح آب از حد مشخصی (Low Water) درون دیگ پایین تر آید این کنترل کننده ها توسط تابلو کنترل به پمپ تغذیه فرمان داده و با روشن شدن پمپ، موجب افزایش سطح آب درون دیگ می گردند. با افزایش سطح آب و رسیدن به سطح مشخص شده (High Water) مجدداً فرمان قطع پمپ تغذیه صادر می گردد. این سیکل در صورت عملکرد صحیح دیگ تکرار می گردد.
اگر به هر دلیل پس از کاهش سطح آب، عمل آبگیری مجدداً انجام نگرفته و در اثر ادامه کارکرد دیگ، سطح آب از سطح خیلی کم (Low-Low Level) پایین تر آید جهت جلوگیری از بی آبی و سوختن دیگ، ضمن به صدا درآمدن آژیر هشدار، به مشعل فرمان قطع داده خواهد شد.
شیر آبنما برنجی
شیر آبنما برنجی جهت نشان دادن آب داخل دیگ بخار به کار می رود، که اپراتور با مشاهده آن متوجــــــه می شود که در داخل دیگ بخار چه میزان آب وجود دارد. شیشـــه های آب نما دارای دو عدد شیر مخصوص در قسمــــــت بالا و پایین هستند، که به وسیله آن دو عدد شیر آب از قسمت پایین وارد شیشه آب نما شده و از قسمت بالا نیز فشـــار بخار اجازه نمی دهد که آب از سطح واقعی بیشتر نشــــان داده شود.
اپراتورها روزانه شیر بخار را چند بار باز می نمایند تا اینکه در دا مگر اینکه واشر ، این نوع شیرها خراب نمی شوند ً خل آب رسوب ایجاد نشود. معمولا گرافیتی مخصوصــــــی که دارند از بین رفته و از آب بندی بیفتد.
شیشه آبنما ، قطعه مورد استفاده در شیر های آبنمای دیگ بخار و دیگ آب گرم
لول گیج مغناطیسی
لول گیج مغناطیسی جهت نشان دادن و کنترل سطح مایعات در ارتفاع مختلف مورد استفاده قرار می گیرد. یکی از کاربردهای لول گیج معناطیسی در صنعت، استفاده از آن در سیستم دیگ بخار می باشد. آبنمای مغناطیسی از قسمت تحتانی و فوقانی به دیگ بخار متصل است. این محصول بر اساس دانسیته و نوع سیال، دما، فشار و ابعاد (مرکز فلنجها و استاندارد آنها) طراحی و تولید می گردد. لول سوئیچ مغناطیسی بر اساس نیروی فشار مایعات، خاصیت مغناطیسی و جذب و دفع قطب های همنام و غیر همنام در آهنربا طراحی شده است. بدنه اصلی یک لوله استوانه ای شکل می باشد که از ناحیه فلنچ ها به صورت عمودی بر روی مخازن نصب می گردد.
سیال درون مخزن از طریق دو لوله رابط به داخل بدنه دستگاه هدایت شده و توپی مغناطیسی داخل لوله اصلی را بر روی سطح سیال شناور می سازد. با جابجایی سطح سیال توپی به حرکت در آمده و در اثر میدان مغناطیسی بوجود آمده و جذب و دفع قطب ها موجب چرخش فلپ های داخل محفظه نشانگر و تغییر رنگ آنها شده و در نتیجه سطح مایع درون مخزن را نشان می دهد.
